Тагува мојата душа за Господа и со солзи го барам. Како да не го барам? Додека бев со Него, душата ми беше весела и спокојна и ѓаволот не можеше да ми пристапи, а сега злиот дух завладеа со мене, ја влече ваму – таму и ја мачи и затоа до смрт тагувам за Господа и копнее мојот дух кон него. Ништо на земјата не ме привлекува. Душата не сака со ништо да се утеши, туку сака повторно да го види Него и со Него да се насити. Не можам да го заборавам ниту момент. Душата моја копнее за Него и од преголема тага воздивнувајќи ридам: Боже, помилуј ме мене, паднатото создание Твое!
Не ми е мил овој свет. Не ми се мили високите гори, ниту шумите, ниту песната на птиците. Веќе ништо не ми е мило. Мојата душа е во голема тага. Го нажалив Бога. Кога Бог повторно би ме зел во рајот и таму би плачел и би тагувал: Зошто го натажив Бога, кого го љубам?
Каде си Господи? Каде си моја Светлост? Зошто го сокри Своето лице од мене? Мојата душа долго време не те видела и затоа тагува за тебе и плачејќи те бара.
(Извадок од книгата Архимандрит Софрониј, Старец Силуан)
“Вие што влегувате, откажете се од секоја надеж”– пишуванад портите на пеколот во “Божествената комедија” на Данте.
Ми се чини дека овие зборови се клуч кон разбирање на уметноста на Никола Пијанманов. Тоа е кредото на модернистите од почетокот на 20 век, тоа е крикот на разбунтуваното, разбуденото човечко сознание кое веќе вкусило од дрвото на спознанието и го открива овој свет како искушение. Тоа е болното откровение на Хаксли – “дека овој свет е можеби пеколот на некоја друга планета”. Секоја вистинска мудрост и секоја сериозна уметност не може да го прескокне тој камен на сопнување. Ако еднаш светот ти се открие како грешка – апсурд, ако ги ставиш рацете на образите и пратиш избезумен поглед кон битието и (без)смислата на Мунковиот “Врисок” те прониже до срцевината на твоите коски за тебе нема враќање назад. Неминовно е да се преродиш во нешто што се обидува да генерира смисла, да се претвориш во човек – творец.
Имам претчувство дека личноста на Пијанманов има искусено вакво мистично искуство – темно преображение и секое движење на четката како да е извршено под диктат на некаков Дајмон како што милува да каже Сократ за својата философија – дека е творевина на нешто поголемо и посилно од самиот него.
Во уметноста на Пијанманов па и во оваа серија слики нема никаква материјалност, сé е потчинето на духот, повторувам на духот, а не на душата. Тој го слика духовното – метафизичното, последното. Кај него видливото е секогаш е во служба на невидливото. Материја е само нанесената боја, текстурата на платното, а другото е чиста трансцеденција – обид, дрзновение да се дојде до некаква смисла – да се одухотвори да се отиде отаде, од другата страна каде што постои друга реалност пореална,посуштинска од овој симулакрум.
Телата во неговите слики се ослободени од секаква телесност, тежина тие се поблиску до призраци. Замрзнати човечки фигури во момент на паѓање и тотална очајаност – униние, слично како Икар во сликата на Бројгел Постариот. Но, кај него има една суштинска разлика – Икар, човекот не е само дел од пејзажот, мал и небитен, а тој е алфа и омега, и точка и цела вселена, во него се пресекуваат, судираат два света човечкиот и божествениот, временото и вечното. Самиот тој факт ја прави неговата уметност длабоко хумана – антропоцентрична, а со тоа суштински христијанска. Неговите слики се призив и шлаканица – провокација, фрлена ракавица кон гледачот, кошмар кој што бара од сонувачот да биде протолкуван. Тие се како негативите во процесот на создавање на фотографијата, чија преобразба во позитив треба да се случи од и во сознанието – свеста на гледачот. Таму кошмарните виденија се трамсформираат, мутираат во насетувања и интуиции дека човекот разбран само како тело – материја не е цел човек, а некаков сурогат.
Неговата уметност е призив кон покајание, и обид да се возврати изгубената целост.
Дејан Ангелов (театарски режисер)
Leave a reply